Problemen van de oceaan

Ooit was de oceaan een ongestoord gezond ecosysteem. Dit veranderde in de 19e eeuw aan het begin van de Britse industriële revolutie. De oceaan werd de grootste vuilnisbak ter wereld; alles wat men aan giftige stoffen kwijt wilde werd in de oceaan geloosd. Tegenwoordig zijn er enkele honderdduizenden verschillende gifstoffen in zee én in de zeebewoners te vinden. Krijgen we deze prachtige oceaan ooit weer gezond?

Over deze foto

Dit kleine stekelslijmvisje is een bodembewoner. Er zijn veel soorten slijmvisjes en andere bodembewoners die zo goed als uitgestorven zijn als gevolg van het vissen met de boomkor, een allesvernietigend sleepnet.

Locatie: Nederlandse Antillen, Bonaire
Fotograaf: Dos Winkel

Over geëxploiteerd

De oceaan is een voedingsbron voor mens en dier. Maar jammer genoeg is het vrijwel altijd de mens die voor negatieve veranderingen in ecosystemen zorgt, zowel in zee als op het land. Bijvoorbeeld door overbevissing, waardoor het ecosysteem in disbalans raakt. De kettingreactie die daardoor ontstaat, heeft invloed op de biodiversiteit.

Denk maar eens aan een visserschip dat tonnen vis in een keer naar boven haalt. De walvis wilde hier ook net zijn hapje komen halen, maar moet nu veel verder zwemmen. De paaigronden waar de juist gevangen vis heen ging worden nu leger, waardoor er minder eten is voor andere vissen. Exoten, dieren die hier niet thuis horen, kunnen van zo’n disbalans profiteren. Dit kan een groot effect hebben op de gehele omgeving.
Een bekend voorbeeld is de Japanse oester die aan de romp van schepen meegekomen is naar de Noordzee en de Noordzee-oesterbanken die het door slepen met visnetten al erg moeilijk hadden, hebben verdrongen en hebben het hele gebied overgenomen.  

De (blauwvin)tonijn is spijtig genoeg dan weer een goed voorbeeld van een soort die door overbevissing bijna uitgestorven is. Maar dat is zeker niet de enige soort.

Over deze foto

Detail van een prachtanemoon. Net als bij koraaldiertjes worden de kleuren van een anemoon veroorzaakt door eencellige algen die in het lichaam van het dier leven. Deze algen nemen CO2 op en produceren zuurstof.

Locatie: Egypte, Sharm el Sheikh, Rode Zee 
Fotograaf: Dos Winkel

Zuurstof productie

De regenwouden in het Amazonegebied worden wel eens ‘de longen van de aarde’ genoemd. Maar eigenlijk klopt dat niet. Waar de Amazone voor 20% van de zuurstofproductie op aarde zorgt, levert de oceaan meer dan 50% van alle zuurstof die organismen zoals de mens, maar ook alle andere dieren, nodig hebben om te kunnen (over)leven.

Deze zuurstof wordt geproduceerd door heel kleine plantjes - het fytoplankton – die CO2 omzetten in zuurstof en eiwitten. De plantjes worden opgegeten door oceaanbewoners en staan daarmee bovendien aan de basis van de voedselketen in de oceaan. Het fytoplankton staat echter ernstig onder druk: volgens recent onderzoek is de hoeveelheid hiervan in de afgelopen 50 jaar, op veel plaatsen in de oceaan met maar liefst 40% afgenomen.

Plastic afval

Op dit moment drijven er ongeveer 18.000 stukken plastic afval per vierkante kilometer rond in de oceaan. Een groot probleem, want schelpdieren zoals oesters en mosselen krijgen dit in de vorm van micro- en nanoplastics binnen via hun voeding. De opstapeling van microplastics begint al bij plankton, dat ook plasticpartikeltjes opneemt.

Plankton wordt gegeten door vele kleine organismen en kleine visjes, die op hun beurt voedsel zijn voor grote vissen, die dan weer door toppredatoren zoals bijvoorbeeld orka’s, haaien of de mens verorberd worden. Hoe hoger in de voedselketen, hoe groter de opstapeling van die microplastics. Men noemt dit bioaccumulatie. Hoewel wordt gezegd dat vis eten gezond is, is het – mede door plastic afval – dus maar ten zeerste de vraag hoeveel waarheid er nog schuilt in die bewering.

Over deze foto

Deze foto toont een typisch Caraïbisch koraalrif met harde en zachte koralen.

Locatie: Nederlandse Antillen, Bonaire
Fotograaf: Dos Winkel

Eco systemen

In de oceaan zijn veel verschillende fascinerende ecosystemen (diepzee, koraalrif, mangrovebos, kustgebied of open water) met een enorme variatie aan biodiversiteit, die we nog lang niet allemaal kennen. We weten meer van de maan dan van de diepzee! En er worden nog elke dag nieuwe soorten ontdekt. Zo krijgen we nieuwe informatie over de relatie en verbondenheid tussen de verschillende soorten. Alles draait in de natuur om die verbondenheid, ook in de oceaan.

Door toedoen van de mens – overbevissing, (plastic)vervuiling, verzuring en klimaatopwarming bijvoorbeeld – worden ecosystemen echter bedreigd en vernietigd. Denk bijvoorbeeld maar eens aan de koraalriffen en mangrovebossen die in rap tempo verdwijnen. Op dit moment zijn er al zo’n 400 dode ecosystemen in zee, samen goed voor een oppervlakte van 245.000 km².

De grootste dode zones bevinden zich in de Golf van Mexico en de Oostzee. De dode zone in de Oostzee is anderhalf keer zo groot als Nederland. De zones ontstaan doordat het water afvalstoffen bevat die algenbloei stimuleren. Dit zijn de boosdoeners. Micro-organismen breken deze algen op de zeebodem af en hebben hierbij zoveel zuurstof nodig dat het water onbewoonbaar wordt voor zeedieren.

Over deze foto

Dit roodlipslijmvisje heeft het door de klimaat-en oceaanopwarming steeds moeilijker. Deze bewoner van het tropisch koraalrif verhuist dan ook steeds vaker naar grotere diepten waar het koeler is. 

Locatie: Indonesië, Komodo.
Fotograaf: Dos Winkel

Klimaat- en oceaanopwarming

Alle klimaatontkenners ten spijt is het inmiddels wel bewezen dat de huidige klimaatverandering door menselijk handelen wordt veroorzaakt. Het wetenschappelijk onderzoek hiernaar heeft de Gouden Standaard toegekend gekregen, wat in dit geval betekent dat de kans dat de wetenschappers ernaast zitten, ongeveer 1 op 3,5 miljoen is. De klimaatverandering heeft een groot effect op de oceaan – en dus op alle leven op aarde.

Over deze foto

Deze kerstboomwormen zijn erg gevoelig voor veranderingen in het zeewater, zoals een teveel aan CO2. Deze fragiele dieren bestaan uit twee “kerstboompjes” die in een klein zelfgemaakt kalkkokertje wonen.

Wie ziet het slijmvisje?

Locatie: Nederlandse Antillen, Bonaire
Fotograaf: Dos Winkel.

Oceaanverzuring

De oceaan verzuurt door de te hoge CO2-productie in een veel hoger tempo dan wetenschappers ooit voor mogelijk hadden gehouden. De oceaan neemt ruim 50% van alle CO2 op, maar kan dat nauwelijks nog bolwerken. Het gevolg is dat het water verzuurt, waardoor kalk oplost. Plankton, schelpdieren, zeesterren, zee-egels en koraal, gebruiken kalk als bouwmateriaal en hebben daar niet genoeg van. Hierdoor zullen deze organismen uiteindelijk sterven. Het duidelijkst is dit waar te nemen bij de koraalriffen.